๒๓ ต.ค. วันปิยมหาราช

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ (พระปิยมหาราช)
ทรงเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว(รัชกาลที่ ๔) และ สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี (พระนางเธอพระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์) ทรงมีพระนามเดิมว่า สมเด็จพระเจ้าลูกเธอเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ กรมขุนพินิตประชานาถ

ทรงพระราชสมภพ
ปี พ.ศ. ๒๓๙๕

เสวยราชย์
ปี พ.ศ. ๒๔๑๑ โดยมีเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ เป็นผู้สำเร็จราชการแทนจนกว่าพระองค์ท่านจะทรงผนวช เพราะขณะนั้นทรงมีพระชันษาเพียง๑๖ พรรษาเท่านั้น

พระราชภารกิจ
ในรัชสมัยของพระองค์ท่านทรงทำนุบำรุงบ้านเมืองให้เจริญรุ่งเรืองในหลายๆด้าน
ทั้งด้านการเมืองและการปกครอง มีการบริหาราชการภูมิภาค การศาสนา การสาธารณูปโภค การพยาบาลและสาธารณสุข การสื่อสาร ฯลฯ

นอกจากพระปรีชาสามารถในด้านการเมือง การปกครองแล้วด้านวรรณคดีและการประพันธ์พระองค์ท่านก็ทรงพระปรีชาสามารถอย่างยิ่งอีกเช่นกัน

บทพระราชนิพนธ์ในพระองค์มีทั้งบทร้อยกรองและบทร้อยแก้ว ความเรียงมีเพิ่มมากขึ้นกว่าสมัยก่อน มีนักเขียนเพิ่มมากขึ้น มีการพิมพ์หนังสือแจกในงานต่างๆ มากขึ้น มีการตั้งหอสมุดวชิรญาณ เกิดโบราณคดีสมาคม และโดยเฉพาะอย่างยิ่งพระองค์ท่านเองก็ทรงเป็นกวีเอกผู้หนึ่งด้วย

ทรงมีบทพระราชนิพนธ์มากมายที่เป็นที่รู้จักอาทิ
พระราชพิธีสิบสองเดือน , ไกลบ้าน, เงาะป่า,ลิลิตนิทราชาคริต, โคลงสุภาษิตต่างๆ,
พระราชวิจารณ์ ฯลฯ

เสด็จสวรรคต
วันที่ ๒๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๕๓

(โคลงโสฬสไตรยางค์, คัดลอกมาบางส่วน)

๏ (๑) ควรกล้ากล้ากล่าวถ้อย ทั้งหทัย แท้แฮ
สุวภาพพจนภายใน จิตพร้อม
ความรักประจักษ์ใจ จริงแน่ นอนฤๅ
สามสิ่งควรรักน้อม จิตให้เสมอจริง

๏ (๒) ปัญญาสติล้ำ เลิศญาณ
อำนาจศักดิ์ศฤงคาร มั่งขั้ง
มารยาทเรียบเสี่ยมสาร เสงี่ยมเงื่อน งามนอ
สามสิ่งจักควรตั้ง แต่ซ้องสรรเสริญ

๏ (๓) ใจบาปจิตหยาบร้าย ทารุณ
กำเริบเอิบเกินสกุล หยิ่งก้อ
อีกหนึ่งห่อนรู้คุณ ใครปลูก ฝังแฮ
สามสิ่งควรเกลียดท้อ จิตแท้อย่าสมาน

๏ (๔)ใจชั่วชาติต่ำช้า ทรชน
ทุจริตมารยาปน ปกไว้
หึงส์จิตคิดเกลียดคน ดีกว่า ตัวแฮ
สามส่วนควรเกลียดใกล้ เกลียดซ้องสมาคม

............................................................................................

๐ศิรกรานบพิตรเจ้า จอมกวี
ระลึกคุณพระปารมี ปกหล้า
พระปิยะแห่งจักรี สยามกษัตริย์
ทรงพระเกียรติเกริกฟ้า ราษฎร์ซ้องสดุดีฯ

ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อมขอเดชะ

ข้าพระพุทธเจ้า นามปากกา ไร้นวม เคารพรัก